เมื่อเจ้าตัวเล็กไม่ยอมนั่งกระโถน

เมื่อเจ้าตัวเล็กไม่ยอมนั่งกระโถน (Mother & Care )

          การขับถ่ายเป็นอีกเรื่องสำคัญที่มีผลต่อพัฒนาการของเจ้าตัวเล็ก ซึ่งปัจจุบันมีการใช้ผ้าอ้อมสำเร็จรูปในเด็กเล็กกันมาก นัยว่าเพื่อความสะดวก จนกระทั่งถึงวัยที่เจ้าตัวเล็กน่าจะต้องบอกลาผ้าอ้อมได้แล้ว ลูกกลับไม่ยอมฝึกขับถ่ายไม่ยอมนั่งกระโถนจนคุณแม่หนักใจ ขอบอกว่าปัญหานี้สามารถแก้ไขได้ เพียงแต่ต้องอาศัยความใจเย็นของคุณแม่และความสมัครใจของเจ้าจอมซน

           สาเหตุที่ลูกไม่ยอมนั่งกระโถน

           - ตอบสนองไม่เหมาะสม เด็กพัฒนาการปกติจะสามารถบอกขับถ่ายได้เมื่ออายุไม่เกิน 3 ขวบ เมื่อเขารู้สึกมวนปวดท้อง ก็จะแสดงอาการ สีหน้า ท่าทางออกมา หากผู้ใหญ่ตอบสนองได้ถูกต้อง ชวนถอดกางเกง พาไปอึ พูดกับลูกว่าหนูกำลังอึ หนูกำลังไปฉี่อยู่ ทำได้แล้วชมว่าเก่งมากเลย ก็จะไม่เป็นปัญหา แต่หากผู้ใหญ่ตอบสนองไม่ทัน หรือตอบสนองผิด เช่น ปวดอึ ฉี่ แต่คุณแม่ไม่ว่าง พอลูกอึไปแล้ว คุณมาเห็นจึงถูกดุ การตำหนิโดยไม่ได้ตั้งใจของคุณแม่ทำให้ลูกรู้สึกแย่ ครั้งหน้าลูกจึงกลั้น และไม่ยอมบอกแล้ว

          - ฝึกเมื่อลูกไม่พร้อม การถูกบังคับฝึกตั้งแต่ยังไม่พร้อม เพราะพ่อแม่รู้สึกว่าถึงเวลาแล้ว โดยยืดตามตารางพัฒนาการ 1 ขวบ 6 เดือนจับฝึกเลย แต่ลูกยังไม่อยากฝึกเพราะไม่พร้อม ก็บังคับให้ลูกนั่งกระโถน ห้ามลุกต้องอึก่อน ลูกจึงไม่เข้าใจว่าทำไมถูกบังคับและรู้สึกแย่ จึงไม่นั่งอึเลย พอปวดก็ไปอึข้างนอก พอคุณแม่เห็นก็ถูกดุ และบังคับฝึกใหม่ ลูกจึงกลัวการอึในกระโถนไปเลย

          ลูกพร้อมฝึกขับถ่ายสังเกตได้จาก

          - ระยะห่างระหว่างการขับถ่ายแต่ละครั้งนานขึ้น อวัยวะที่เกี่ยวกับการขับถ่าย เช่นลำไส้ใหญ่ กระเพาะปัสสาวะของเด็กๆ มีขนาดเล็กตามวัย ดังนั้น ความสามารถในการกักเก็บฉี่และอึไว้ในร่างกายจึงทำได้น้อย ทำให้ขับถ่ายบ่อยๆ เมื่อเริ่มโตขึ้น อวัยวะในการเหล่านี้มีความจุมากขึ้น รวมทั้งกล้ามเนื้อหูรูดมีความแข็งแรง ลูกจึงฉี่ได้น้อยครั้ง แต่นานและมีปริมาณมากขึ้น ซึ่งความพร้อมนี้จะเริ่มแสดงออกในช่วงอายุ 1 ขวบ 6 เดือนขึ้นไป

          - กล้ามเนื้อ การทรงตัว และพัฒนาการทางภาษา กล้ามเนื้อมัดใหญ่และการทรงตัวของลูกควรมีความพร้อมในระดับหนึ่ง สามารถนั่งได้ไม่ล้ม เดินวิ่งคล่องแคล่ว ซึ่งก่อนวัย 1 ขวบ การทรงตัวของลูกยังทำได้ไม่ดีนักหากจับฝึกขับถ่ายนั่งกระโถน อาจมีการโอนเอนพลัดตกลงมาได้ จึงไม่แนะนำให้ฝึกก่อนวัย 1 ขวบ นอกจากนี้ดูว่าพัฒนาการทางภาษาของลูกพร้อมหรือไม่ สามารถเข้าใจคำพูดของแม่ “ไปห้องน้ำ” “ไปอึกันนะ” “ถอดกางเกงฉี่นะ”

          - อาการที่สังเกตได้ และความสมัครใจฝึก เมื่อปวดมวนท้อง ลูกมีอาการผิดปกติอย่างไรให้คุณแม่พอจะจับสัญญาณได้หรือไม่ เช่น เด็กบางคนปวดอึ จะดูนิ่งๆ ทำหน้าตาผิดปกติ ดูกำลังเบ่ง หรือกำลังพยายามทำอะไรอยู่บางคนพูดคำว่า อึ๊อึ๊ เป็นสัญญาณที่บอกว่า หนูปวดท้องแล้ว และมีพฤติกรรมยินยอมสมัครใจในการฝึกอึ สามารถนั่งเล่นได้นานๆ อย่างน้อย 5 นาที เพราะการฝึกอึ ต้องใช้เวลาเช่นกัน

          - ข้างต้นเป็นหลักสังเกตคร่าวๆ ให้คุณแม่ทราบว่าร่างกายลูกพร้อมฝึกแล้ว ซึ่งความพร้อมในเด็กแต่ละคนช้าเร็วต่างกัน บางคนตั้งแต่ 1 ขวบ 6 เดือน แต่ส่วนมากจะพบเมื่อ 2 ขวบขึ้นไป เพราะวัยนี้เริ่มมีความเป็นตัวของตัวเองสูง ไม่ชอบถูกชักชวนให้ทำอะไร หากเขาปฏิเสธก็ไม่ควรฝืน สามารถรอไปจนถึงอายุ 3 ขวบได้

          ฝึกนั่งกระโถน หรือชักโครกดี

          กระโถนสำหรับเด็กมีข้อดี คือลูกนั่งแล้วเท้าเหยียบถึงพื้น จึงรู้สึกมั่นคง ส่วนชักโครกผู้ใหญ่ แม้จะมีการสวมฝาครอบสำหรับเด็กทับไว้แล้วก็ตาม แต่เมื่อนั่งแล้วขาลูกจะแตะไม่ถึงพื้น นอกจากนี้เสียงกดน้ำที่ดัง และมีน้ำหมุนวนหายลงไปในชักโครก ทำให้ลูกกลัวตก หากลูกไม่มีปัญหาเรื่องฝึกขับถ่ายมาก่อน แนะนำให้ฝึกที่ชักโครกผู้ใหญ่เลย เพราะถ้าลูกให้ความร่วมมือได้ดี คุณแม่จะไม่ต้องกลับมาฝึกเพื่อเปลี่ยนจากกระโถนเป็นชักโครกอีกครั้งหนึ่ง แต่ถ้าหากเคยมีปัญหาใดๆ เรื่องการฝึกขับถ่ายมาแล้ว การเริ่มฝึกจากนั่งกระโถนก่อน จะทำง่ายกว่า

          วิธีการฝึก

          - เน้นความสม่ำเสมอ การฝึกควรทำให้เป็นกิจวัตรประจำวัน เช่น หลังกินอาหารเช้า ลูกจะปวดท้องอึเพราะลำไส้ถูกกระตุ้น หากลูกแสดงสีหน้าให้เห็นแล้ว ลองชวนไปเข้าห้องน้ำ หากเขายินยอมและมีสัญญาณความพร้อมมาตั้งแต่ต้นก็ไม่มีปัญหา แต่หากเขาปฏิเสธ คุณแม่ก็ต้องใจเย็นไม่บังคับ ไว้ฝึกกันใหม่ โดยพยายามชวนเขาอย่างสม่ำเสมอทุกวัน

          - สร้างความคุ้นเคยกับกระโถน เลือกลายการ์ตูนที่ลูกชอบ ตั้งชื่อกระตุ้นให้เขาอยากนั่ง เช่น กระโถนม้าน้อยกระโถนหมีน้อย ใช้สีสันหรือสร้างความรู้สึกผูกพัน ชวนให้เขาเข้ามานั่งกระโถนง่ายขึ้น เช่น ถ้าเขาเล่นของเล่นอยู่ก็เอากระโถนเป็ดมาให้เขาเล่นด้วย พูดถึงบ่อยๆ กระโถนเป็ดอยากเล่นกับหนู หากลูกไปยืนอึ ก็ให้กระโถนเป็ดไปยืนดูด้วย บอกว่ากระโถนเป็ดอยากให้หนูมานั่งด้วยนะ เขาจะรู้สึกสนิทกับกระโถนเป็ดมากขึ้น พอเขาสามารถอึในกระโถนเป็ดได้ ค่อยขยับกระโถนให้เข้าไปใกล้ห้องน้ำมากขึ้นทีละนิดๆ จนกระทั่งย้ายเข้าไปอยู่ในห้องน้ำได้เน้นว่าควรฝึกด้วยบรรยากาศผ่อนคลาย ไม่เครียด

          - ให้ของเล่นเป็นเพียงตัวช่วยในขณะฝึกอึ คุณแม่ควรพูดคุยกับลูกเรื่องการอึไปด้วย ถามว่าอึออกหรือยัง ส่งเสียงอึ๊ๆ ตาม และหากลูกมีความพร้อมพอ เขาจะให้ความร่วมมือ เบ่งอึตามเสียงคุณแม่ และระหว่างที่รอ อาจเล่นของเล่นไปด้วยก็ได้ แต่ไม่ทิ้งเรื่องอึ คุณแม่บางท่านใช้วิธีหลอกล่อลูกให้มานั่งเล่นของเล่นเพลินๆ ที่กระโถนที่เผื่อจะอึออกนั้นไม่แนะนำ เพราะวิธีนี้ลูกไม่รู้ว่าเขาอึ หากคุณแม่ไม่สามารถพูดชักชวนเขามานั่งอย่างตรงไปตรงมาได้ แปลว่าลูกยังไม่พร้อม ให้งดการฝึกไปก่อน

          - ตัวอย่างน่าเลียนแบบ ช่วงวัยนี้เด็กชอบเลียนแบบ ดังนั้น หากมีพี่น้องญาติ ทำให้ลูกเห็นว่าคนอื่นเขาอึอย่างไร ตั้งแต่ถอดกางเกง นั่งอึ กดน้ำอึหายไปจากชักโครก ให้ลูกได้เห็นทุกขั้นตอน ลูกจะอยากเลียนแบบพฤติกรรมของพี่ อยากเป็นผู้ใหญ่ หรือถ้าคุณพ่อคุณแม่ไม่เขินก็ทำให้เขาดูก็ได้ เป็นตัวอย่างให้เด็กเห็น หรือตัวอย่างที่ง่ายที่สุด คือ หนังสือนิทานภาพเกี่ยวกับการอึ ถอดกางเกง ขั้นตอนการอึ เพื่อต้องการทำให้ลูกรู้สึกผ่อนคลาย ให้เห็นว่าคนอื่นเขาทำกันอย่างไร และอยากเลียนแบบ

          - ถ้าลูกติดกางเกง สำหรับเด็กที่เคยชินกับการอึใส่ผ้าอ้อมมาตั้งแต่เล็กๆ ถ้าถอดกางเกงแล้วจะรู้สึกโล่ง อึไม่ออก ก็อย่าฝืนบังคับให้เขาถอด ค่อยๆ โน้มน้าวทีละน้อย ถ้าเขาติดอึในผ้าอ้อมหรือกางเกงก็ตามใจก่อน แล้วค่อยเสริมด้วยการชวนนั่งทับกระโถนทั้งกางเกง อึเสร็จก็เอาห่ออึนั้นทิ้งลงไปในกระโถนให้ลูกดูว่าอึควรลงไปอยู่ในกระโถน สร้างความคุ้นเคย

          ลูกท้องผูก

          อาจมีสาเหตุ 2 ประการ

          สาเหตุแรกมาจากภาวะทางด้านจิตใจ เพราะลูกกลัวการขับถ่ายจากกระโถน เมื่อไม่อยากนั่งกระโถนจึงกลั้นไว้ พอข้ามวันไปจึงทำให้อึแข็งขับถ่ายยากมากขึ้น พอถึงเวลาต้องขับถ่ายออกมาแล้ว จึงเจ็บกันทำให้กลัวการอึมากขึ้น ไม่ยอมบอก ไม่ยอมอึจนเป็นปัญหาท้องผูกเรื้อรัง วิธีแก้ไขในกรณีนี้แนะนำว่าทำให้ลูกรู้สึกสบายเวลาขับถ่ายมากที่สุดก่อน ให้กินยาระบายสำหรับเด็ก เพื่อลูกอึแล้วรู้สึกสบาย การอึไม่น่ากลัวหรือทรมานอย่างที่ลูกคิด กรณีนี้ยังไม่ต้องฝึกในกระโถนหรือชักโครก อึอย่างไรก็ได้แค่ให้ลูกรู้สึกดีก่อน จะได้ไม่อั้น เมื่อแก้ปัญหานี้ได้แล้วจึงค่อยมาเข้ากระบวนการฝึกใหม่เมื่อลูกมีสัญญาณความ พร้อม

          ท้องผูกในเด็กอีกสาเหตุหนึ่ง มาจากร่างกาย คือระบบลำไส้ของเด็กมีกากอาหารน้อย รับประทานอาหารไม่เพียงพอ ทำให้ท้องผูกได้ ปัญหานี้แก้ได้ง่ายด้วยวิธีเสริมอาหารที่มีเส้นใยสูง รับประทานผักหรือผลไม้ให้มากขึ้น

แหล่งข้อมูลที่มา  กระปุกดอทคอม / Mother & Care